Հայ-ռուսական հարաբերություններ․ հայկական դիվիզիան, որ Բեռլինում պարեց հաղթական քոչարին

Իմ նախորդ՝ «Հայ-ռուսական հարաբերություններ․ սեպ խրել հնարավոր չէ» հոդվածում արդեն անդրադարձել եմ հայ-ռուսական հարաբերություների շուրջ բարձրացած աղմուկին և դրանք հարցականի տակ առնելու արատավոր միտմանը։ Երկու-երեք դրվագով մատնանաշել եմ, որ այս հարաբերությունները կոփված են պատմությամբ և հնարավոր չէ խարխլել դրանք։ Այսօր էլ կանդրադառնամ Հայրենական պատերազմի մեկ այլ փառավոր դրվագի։

Խոսքը 89-րդ հայկական հրաձգային դիվիզիայի և նրա անցած փառավոր ուղու մասին է, Հայրենական պատերազմին մասնակից դիվիզիաներից ամենահայտնին․ այս դիվիզիայի մարտիկներն էին, որ մասնակցեցին Բեռլինի գրավմանն ու Ռեյխսթագի պատերի տակ պարեցին հաղթական քոչարին։

Դիվիզիան կազմավորվել է 1941 թվականի դեկտեմբերին Երևանում, ռազմաճակատ է մեկնել 1942 թվականի օգոստոսին։ 18-րդ բանակի կազմում Թաման թերակղզու ազատագրումից հետո ստացել է «Թամանյան» անվանումը։ 1943 թվականի նոյեմբերից 1944 թվականի ապրիլին Առանձին մերձծովյան բանակի կազմում աչքի է ընկել Կերչի ազատագրման մարտերում և պարգևատրվել Կարմիր աստղի շքանշանով։ Մեծ մասնակցություն է ունեցել Սևաստոպոլի ազատագրման համար մղված մարտերին, մարտնչել է նաև Լեհաստանում։ 1945 թվականին,երբ 89-րդ դիվիզիան արդեն պաշտոնապես «Եռակի շքանշանակիր հայկական Թամանյան» դիվիզիա էին անվանում, այն մասնակցեց Բեռլինի գրոհին՝ հատուկ առաջադրանքով` կոտրել Հումբոլդտ-Հայն կենտրոնական Բեռլինի շրջանում հաստատված ուժեղացված գերմանական կայազորի դիմադրությունը։

Կայազորը ջախջախվեց, իսկ դիվիզիան պարգևատրվեց 2-րդ աստիճանի Կուտուզովի շքանշանով։ Թամանյան դիվիզիայի բոլոր հրամանատարներն էլ փառավոր ուղի անցան, իսկ Բեռլին այն հասավ անփոխարինելի զորահրամանատար, գեներալ-մայոր Նվեր Սաֆարյանի հրամանատարության ներքո։ Պատերազմի ընթացքում դիվիզիան ընդհանուր հաշվարկով անցավ 7250 կմ, որից 3640 կմ՝ համառ մարտերով։ Դիվիզիայի 9 ռազմիկ արժանացան Խորհրդային Միության հերոսի կոչման, 8-ը՝ դարձան Փառքի շքանշանի լրիվ ասպետ։

Այս պատմական ակնարկները նրա համար են, որ ևս մեկ անգամ հիշենք, թե ինչպես են հայերն ու ռուսները մեջք մեջքի պայքարել հանուն մեկ նպատակի, ընդդեմ նույն թշնամու, ինչպես են միասնաբար աշխարհը փրկել ֆաշիստական աղետից։

Եվ նորից պնդում եմ՝ մենք բարեկամ ժողովուրդներ ենք, կանք ու կմնանք այդպիսին։

iPress.am